XU HƯỚNG KHỞI NGHIỆP 2024-2030, ĐÃ THAY ĐỔI NHƯ THẾ NÀO ?

1. Cách mạng Công nghiệp Lần 1 - 1784 (Cuối thế kỷ 18 - Đầu thế kỷ 19)

• Sự thay đổi trong sản xuất: Cuộc cách mạng công nghiệp này mở màn từ việc James Watt phát minh ra động cơ hơi nước vào năm 1784. Phát minh vĩ đại này đã châm ngòi cho sự bùng nổ của công nghiệp thế kỷ 19 lan rộng từ Anh đến khắp châu Âu và Hoa Kỳ.
• Đã làm thay đổi kỹ thuật nông nghiệp (suốt 17 thế kỷ) chỉ dựa vào gỗ, sức mạnh cơ bắp (lao động thủ công), sức nước, sức gió và sức kéo động vật… - sang động cơ máy hơi nước và nguồn nguyên – nhiên – vật liệu mới là sắt và than đá.
• Nó khiến cho lực lượng sản xuất được thúc đẩy phát triển mạnh mẽ, tạo nên sự phát triển vượt bậc của nền công nghiệp và nền kinh tế.
• Đây là giai đoạn quá độ từ nền sản xuất nông nghiệp sang nền sản xuất cơ giới dựa trên cơ sở khoa học có tính thực nghiệm.

Tác động đến xã hội:

• Urban hóa: Sự phát triển của các nhà máy kéo theo sự hình thành các khu đô thị lớn. Nông thôn dần chuyển sang đô thị hóa khi người lao động từ nông nghiệp chuyển sang làm việc trong các nhà máy.
• Lao động công nghiệp: Điều kiện lao động tại các nhà máy thường rất khắc nghiệt, đặc biệt là đối với phụ nữ và trẻ em. Sự gia tăng về lao động và tập trung vào các nhà máy đã dẫn đến sự gia tăng đô thị hóa, nhưng cũng đi kèm với các vấn đề xã hội như nghèo đói và mất an sinh xã hội.
• Cải cách xã hội: Các phong trào công nhân đòi hỏi quyền lợi lao động, các luật lệ về bảo vệ lao động dần được ra đời. Các tổ chức công đoàn bắt đầu hình thành để bảo vệ quyền lợi người lao động.

2. Cách mạng Công nghiệp Lần 2 - 1870 (Cuối thế kỷ 19 - Đầu thế kỷ 20)

• Sự thay đổi trong sản xuất: Cách mạng công nghiệp lần thứ đặc trưng bởi sự xuất hiện của: điện, thép, động cơ đốt trong, và dây chuyền sản xuất. Tạo ra sự bùng nổ trong ngành sản xuất ô tô, sắt thép, và các ngành công nghiệp nặng.

• Đặc trưng của cuộc cách mạng công nghiệp này là việc sử dụng năng lượng điện, và sự ra đời của các dây chuyền sản xuất hàng loạt trên quy mô lớn. Biến khoa học thành một ngành lao động đặc biệt.

• Có 3 yếu tố chính là: điện – cơ khí và tự động hóa đã tạo ra các ngành mới: Sự phát triển của ngành điện, vận tải, hóa học, sản xuất thép, và (đặc biệt) là sản xuất và tiêu dùng hàng loạt. 

Tác động đến xã hội:

• Tăng trưởng kinh tế mạnh mẽ: Các nền kinh tế công nghiệp hóa phát triển nhanh chóng, tạo ra sự thịnh vượng nhưng cũng kéo theo sự phân hóa giàu nghèo.
• Nâng cao chất lượng sống: Đầu tư mạnh mẽ vào công nghiệp và hạ tầng đã cải thiện chất lượng sống ở các đô thị, với sự phát triển của các dịch vụ công cộng, giao thông, và y tế.
• Di cư và toàn cầu hóa: Làn sóng di cư từ các khu vực nông thôn đến các thành phố lớn, và sự toàn cầu hóa ngày càng sâu rộng, với các công ty xuyên quốc gia ra đời.

3. Cách mạng Công nghiệp Lần 3 - 1969 (Giữa thế kỷ 20) - Cách mạng Công nghiệp Kỹ thuật số

• Sự thay đổi trong sản xuất: Sự xuất hiện của các công nghệ điện tử, máy tính, và tự động hóa trong thập kỷ 1950 đến 1980 đã đánh dấu cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ ba.

với sự ra đời và lan tỏa của công nghệ thông tin (CNTT), sử dụng: điện tử + và công nghệ thông tin = để tự động hóa sản xuất.

Cuộc cách mạng này thường được gọi là cuộc cách mạng máy tính, hay cách mạng số, bởi vì nó được xúc tác bởi sự phát triển của chất bán dẫn, siêu máy tính, máy tính cá nhân (thập niên 1970 và 1980) và Internet (thập niên 1990).

• Máy tính cá nhân, công nghệ thông tin, và robot công nghiệp đã thay đổi căn bản cách thức sản xuất.

Cuộc cách mạng này đã làm giúp tiết kiệm tài nguyên thiên nhiên và các nguồn lực xã hội, giảm thiểu chi phí sản xuất.

Tác động đến xã hội:

• Toàn cầu hóa và kết nối: Internet, và các công nghệ thông tin đã làm thay đổi hoàn toàn phương thức giao tiếp, kinh doanh, và toàn cầu hóa. Các doanh nghiệp không còn bị giới hạn bởi biên giới quốc gia.
• Thay đổi về lao động: Công nghiệp hóa kỹ thuật số đã tạo ra nhu cầu lao động mới, đặc biệt là trong các ngành như IT, phần mềm, và các lĩnh vực sáng tạo. Tuy nhiên, nó cũng khiến nhiều công việc truyền thống bị thay thế bởi tự động hóa và robot.
• Chuyển dịch trong các ngành nghề: Các ngành công nghiệp truyền thống như khai khoáng và sản xuất hàng hóa vật lý bắt đầu bị thay thế bởi các ngành dịch vụ và công nghệ.
• Thay đổi mối tương quan của lực lượng sản xuất ở các khu vực: I (nông – lâm – thủy sản), II (công nghiệp và xây dựng) và III (dịch vụ) của xã hội.

4. Cách mạng Công nghiệp Lần 4 (Hiện nay) - Cách mạng Công nghiệp 4.0

• Sự thay đổi trong sản xuất: Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đặc trưng bởi sự kết hợp các công nghệ mới như: trí tuệ nhân tạo (AI) + Internet vạn vật (IoT) + dữ liệu lớn (Big Data) + robot thông minh + blockchain + và công nghệ sinh học.
• Các nhà máy thông minh và tự động hóa toàn diện đang ngày càng trở nên phổ biến.

• Trong lĩnh vực công nghệ sinh học: Cách mạng Công nghiệp 4.0 tập trung vào nghiên cứu để tạo ra những bước nhảy vọt trong Nông nghiệp, Thủy sản, Y dược, chế biến thực phẩm, bảo vệ môi trường, năng lượng tái tạo, hóa học và vật liệu.

• Cuối cùng là lĩnh vực Vật lý: với robot thế hệ mới, máy in 3D, xe tự lái, các vật liệu mới (graphene, skyrmions…) và công nghệ nano.

Tác động đến xã hội:

Bên cạnh những cơ hội mới, cách mạng công nghiệp 4.0 cũng đặt ra cho nhân loại nhiều thách thức phải đối mặt.

• Gây ra sự bất bình đẳng, tự động hóa bằng robot thay thế con người trong nhiều lĩnh vực, hàng triệu lao động trên thế giới có thể rơi vào cảnh thất nghiệp,…

• Gây ra những rủi ro về kinh tế, dẫn đến những bất ổn về đời sống xã hội và hệ lụy của nó sẽ là những bất ổn về chính trị. Nếu chính phủ các nước không hiểu rõ và chuẩn bị đầy đủ cho làn sóng công nghiệp 4.0, nguy cơ xảy ra bất ổn trên toàn cầu là hoàn toàn có thể.

• Gây ra những rủi ro về cách thức giao tiếp trên internet cũng đặt con người vào nhiều nguy hiểm về an toàn tài chính, sức khỏe, thông tin cá nhân… Nếu người dân không được bảo vệ một cách an toàn, với những chính sách và can thiệp phù hợp của chính phủ, thì sẽ dẫn dến những hệ quả khôn lường.
• Thay đổi trong công việc và giáo dục: Việc áp dụng AI và tự động hóa khiến nhiều công việc đơn giản và lặp đi lặp lại bị mất đi, trong khi đó các công việc mới lại yêu cầu kỹ năng cao, sáng tạo - và công nghệ mới ngày càng trở nên quan trọng. Giáo dục và đào tạo lại sẽ là một yếu tố quyết định trong việc thích ứng với xu hướng này.

• ​Kinh tế chia sẻ và nền kinh tế số: Các mô hình kinh doanh như: Uber, Airbnb, Grab, ... và các nền tảng trực tuyến khác thay đổi cách thức tiêu dùng và sản xuất, dẫn đến sự phát triển của nền kinh tế chia sẻ.

• Tăng cường sự kết nối và số hóa: Việc kết nối các thiết bị thông minh, nhà máy, và thành phố qua IoT và dữ liệu lớn (big data) đã mở ra những cơ hội và thách thức về bảo mật, quyền riêng tư, và các vấn đề xã hội.

• Tác động môi trường: tuy tối ưu hóa quy trình sản xuất, nhưng phải đối mặt với những vấn đề môi trường nghiêm trọng, yêu cầu các giải pháp bền vững và thân thiện với môi trường.

5. Cách mạng Công nghiệp Lần 5 (Tương lai gần - 2030 và xa hơn)

• Dự báo sự thay đổi: Tương lai của công nghiệp hóa có thể sẽ chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ của các công nghệ như: AI, robot hoàn thiện, gene editing (chỉnh sửa gen), và sự chuyển đổi hoàn toàn sang các năng lượng tái tạo.

Tác động đến xã hội:

• Chuyển đổi toàn cầu: Các quốc gia sẽ phải đối mặt với sự thay đổi mạnh mẽ trong cách thức sản xuất, lao động và tiêu dùng.

• Việc số hóa và tự động hóa toàn diện có thể tạo ra cơ hội, nhưng cũng đồng thời gây ra sự phân hóa mạnh mẽ trong xã hội.

• Môi trường và bền vững: Sự khủng hoảng về môi trường và khí hậu sẽ dẫn đến một sự tập trung mạnh mẽ vào các giải pháp công nghệ bền vững về môi trường, để giảm thiểu tác động tiêu cực của công nghiệp hóa đến trái đất.

Tóm lại:

Mỗi lần công nghiệp hóa đều mang lại sự thay đổi lớn trong cách thức sản xuất, lối sống và cấu trúc xã hội. Tuy nhiên, mỗi cuộc cách mạng cũng kéo theo những thách thức và vấn đề cần phải giải quyết, đặc biệt là về môi trường, lao động và sự phân hóa trong xã hội. Cách mạng công nghiệp không chỉ là sự phát triển của công nghệ mà còn là sự thay đổi về giá trị và phương thức tổ chức xã hội.