SỰ 'LỆCH PHA' GIỮA DOANH NGHIỆP NỘI VÀ FDI

Sự lệch pha giữa nhu cầu và khả năng đáp ứng là rào cản lớn khiến doanh nghiệp nội và khối đầu tư nước ngoài khó hợp tác với nhau.

Theo VCCI, doanh nghiệp FDI được đánh giá là nhân tố quan trọng, đóng góp trên 50% giá trị công nghiệp chế tác và trên 70% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam. Tuy nhiên, nền kinh tế vẫn chưa tận dụng được hết những lợi ích từ các dòng vốn FDI. Gần 30 năm sau khi Luật Đầu tư nước ngoài có hiệu lực, một thực trạng là kết nối cộng sinh trong kinh doanh giữa các nhà đầu tư trong và ngoài nước vẫn còn mờ nhạt, hiệu ứng lan toả về công nghệ và năng suất lao động từ các đối tác đến các doanh nghiệp trong nước còn rất hạn chế.

Sự cộng sinh rất yếu, đã được thể hiện trong tham luận của đại diện đơn vị này khi các dự án FDI trong nước còn có quá ít liên doanh (khoảng 80% FDI tại Việt Nam là doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài), tỷ lệ các doanh nghiệp tư nhân trong nước đang cung cấp các hàng hoá, dịch vụ cho doanh nghiệp FDI rất hạn chế (khoảng 14% doanh nghiệp tư nhân đang có khách hàng là các doanh nghiệp FDI). Hoặc nếu nhìn nhận từ phía các doanh nghiệp FDI, liên kết hàng dọc với các công ty trong nước đang rất yếu khi chỉ có 26,6% đầu vào của FDI được mua tại Việt Nam, còn lại chủ yếu là mua từ chính các doanh nghiệp FDI khác.

Trước sự lệch pha trong phối hợp giữa hai nhóm doanh nghiệp, tại Diễn đàn Doanh nghiệp Việt Nam (VBF) hôm 16/6/2017 tại Hà Nội với một trong những mục tiêu chính là tháo gỡ khó khăn trong hợp tác giữa doanh nghiệp trong nước và khối đầu tư nước ngoài. Phó thủ tướng Vương Đình Huệ cho biết, quan điểm của Chính phủ sẽ không cố gắng thu hẹp hay làm yếu đi nhóm FDI, mà sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho cả hai khu vực này cùng phát triển. Đồng thời, Chính phủ cũng sẽ đưa ra các chính sách nhằm hỗ trợ sự kết nối hai khu vực này vào nền kinh tế, giúp các doanh nghiệp trong nước tham gia vào chuỗi giá trị của các doanh nghiệp FDI, nâng cao năng lực cạnh tranh.

“Khối doanh nghiệp FDI thì nói rằng doanh nghiệp trong nước không đủ năng lực để tham vào chuỗi giá trị của họ, còn doanh nghiệp trong nước lại bảo có khả năng nhưng các doanh nghiệp FDI chỉ thích hợp tác với các doanh nghiệp nước họ”, Chủ tịch VCCI nêu thực trạng và cho rằng, hai nhóm doanh nghiệp cần phải ngồi lại, phải đưa từng sản phẩm lên bàn để tìm ra giải pháp.

Một DN đã hợp tác với khối DN FDI cho biết:

Bên trong nhà máy của Bao bì Goldsun tại Khu công nghiệp Quế Võ, Bắc Ninh

Ông Phạm Cao Vinh, Chủ tịch của Công ty cổ phần In và Bao bì Goldsun, một trong những công ty Việt hiếm hoi trở thành đơn vị cung ứng (vendor) cấp 1 của Samsung, cho rằng, giá rẻ lại không phải là yếu tố quan trọng nhất.

"Giá cả với các doanh nghiệp FDI không phải vấn đề. Yêu cầu quan trọng nhất là chất lượng, cam kết về thời gian giao hàng cũng như những đòi hỏi cao trong tiêu chuẩn về môi trường, quyền con người...", ông Vinh nói.

Nằm trong khu công nghiệp Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh, tổ hợp nhà máy 500 tỷ đồng của công ty này vừa được khánh thành cuối tuần trước với mục đích chính là sản xuất vỏ hộp cho các sản phẩm đồ điện tử của Samsung. Hơn một nửa số điện thoại tiêu thụ trên toàn cầu của Samsung được sản xuất tại Việt Nam, nhưng chỉ có ba doanh nghiệp Việt tham gia được vào chuỗi cung ứng vỏ hộp, sách hướng dẫn và phải cạnh tranh cùng ba đơn vị nước ngoài khác.

Với giá thành mỗi vỏ hộp chỉ khoảng 2 USD, chiếm chưa tới 1% giá trị của sản phẩm, song để giữ được vị trí vendor cho Samsung, các doanh nghiệp phải bỏ ra không ít công sức. Hai vấn đề quan trọng nhất là việc đầu tư bài bản và quy trình chuyên nghiệp.

Tổ hợp nhà máy 500 tỷ đồng mới khánh thành của Goldsun chỉ là một phần trong quy mô đầu tư gần 2.000 tỷ đồng mà công ty này đã thực hiện để sản xuất vỏ hộp cho các dòng điện thoại của Samsung. Ngoài ra, chi phí mỗi năm ước tính có thể tăng khoảng 40 tỷ đồng cho việc nâng cấp và hoàn thiện.

"Các doanh nghiệp nước ngoài yêu cầu rất cao về tiêu chuẩn, đòi hỏi cực kỳ khắt khe, buộc các nhà cung cấp phải đầu tư lớn, về công nghệ và chất lượng sản phẩm. Không ít doanh nghiệp của Việt Nam bị làm khó với những vấn đề này", ông Vinh nói và cho rằng áp lực thay đổi công nghệ liên tục là rất lớn, với những đơn vị không đáp ứng được công nghệ, điều này sẽ rất khó khăn để chen chân vào chuỗi cung ứng của những tập đoàn lớn.

Ngoài vấn đề đầu tư, sự chuyên nghiệp trong hoạt động cũng là một yêu cầu không dễ để đáp ứng. Khoảng 3 tháng trước khi mỗi dòng điện thoại mới của hãng sản xuất điện tử từ Hàn Quốc được ra mắt, toàn bộ khu văn phòng và nhà xưởng của Bao bì Goldsun bị phong tỏa. Nguyên nhân là toàn bộ thông số của điện thoại sẽ được in trên vỏ hộp, những thông tin được coi là tối mật với bất kỳ một hãng sản xuất nào trước khi sản phẩm được ra mắt.

Những nhân viên giám sát được cử đến từ Samsung cùng những lãnh đạo doanh nghiệp này cũng gần như phải túc trực 24/24 tại những phân xưởng để đảm bảo đúng tiến độ và không có thông tin nào về dòng sản phẩm mới bị lộ ra ngoài. Dù vậy, ở chiều ngược lại kết quả đạt được cũng được đánh giá là tương xứng. Với hơn chục dây chuyền sản xuất liên tục có công suất khoảng 10.000 sản phẩm mỗi ngày, việc cung cấp những vỏ hộp chưa tới 2 USD cho Samsung mang lại cho công ty này doanh thu khoảng 600 tỷ đồng trong năm 2018, chiếm một nửa tổng doanh thu của công ty.

Tuy nhiên, biết cách giải nhưng để tìm lời giải cho bài toán "lệch pha" vẫn là điều không dễ thực hiện. Vẫn còn quá ít những doanh nghiệp nội có thể tham gia vào các chuỗi giá trị của các doanh nghiệp lớn có vốn đầu tư nước ngoài, như Samsung. Theo số liệu từ chính tập đoàn này, đến năm 2014, Việt Nam mới có 4 doanh nghiệp trở thành vendor cấp 1 của Samsung, với tỷ lệ nội địa hóa khi đó cũng mới chỉ đạt 35%. Tính đến cuối năm 2017 với một tổ hợp nhà máy có quy mô doanh thu hàng triệu tỷ đồng thì số doanh nghiệp là vendor cấp 1 của Samsung cũng mới đạt 29 doanh nghiệp.

Emanvn T/H | VnExpress