Amply đèn cực kì hợp lý khi sử dụng trong các không gian sang trọng

 

NGHE AMPLI ĐÈN

Ngẫu nhiên đến thăm nhà bạn, cho phép tôi tình cờ được thưởng thức một CD quen thuộc của Laura Fygi – The Latin Touch, chương trình mà ở nhà tôi đã nghe đến thuộc. Có điều, hôm nay giọng ca của Laura sao như mượt mà sâu lắng hơn?

Tôi đem băn khoăn hỏi người bạn, anh cười và chỉ cho tôi 1 cục sắt đen thui thủi nằm ở góc nhà, phía trên lổn nhổn mấy cái bóng thủy tinh to nhỏ phát ra thứ ánh sáng đỏ lờ mờ, “Nó đấy, ampli bóng đèn đấy. Thứ này chơi mấy đĩa nhạc jazz cổ điện nghe giọng hát sướng lắm…”. Không nén nổi tò mò, tôi bước lại gần cái “cục sắt” kì dị kia. Cảm giác đầu tiên là hơi nóng tỏa ra từ các ampli bóng đèn. 

AMPLY ĐÈN LÀ GÌ ?

Ampli đèn mang đậm chất cổ xưa trong âm thanh và mang đến chất lượng âm đặc biệt ấn tượng, mà các Amply khác không có. Ampli đèn có hai đặc điểm âm thanh nổi bật là thanh âm Analog và Ampli không bị giới hạn bởi một chất âm.

Vì vậy, đòi hỏi bạn phải là người có kiến thức về âm thanh mới có thể hiểu được.

Hy vọng, qua những thông tin mà chúng tôi đề cập, bạn đọc có thể lựa chọn cho mình ampli đèn thích hợp.

Bóng đèn điện tử chân không (vacuum tube, còn được gọi tắt là tube hay valve) là loại thiết bị sử dụng sự phát xạ điện tử do nung nóng điện cực (catot/anot) đặt trong môi trường chân không cao, để điều khiển dòng điện tích trong các mạch khuếch đại.

 

Đèn hai cực: Dòng electron di chuyển từ cathode đến anode với cường độ phụ thuộc vào điện trường tạo ra.	Đèn ba cực: dòng electron di chuyển phụ thuộc vào lưới (như hình), lưới điều khiển sẽ quyết định đến cường độ dòng điện.

 

Ưu điểm của dùng bóng đèn:

1. Do Electron có khối lượng và diện tích rất nhỏ, nên việc khống chế luồng electron về mặt số lượng có thể tạo được những dòng điện rất nhỏ cho những dụng cụ cần độ nhạy cao, những biến thiên rất nhỏ cũng được cảm nhận. Đây chính là ưu điểm tuyệt đối của đèn điện tử chân không so với các transistor điện tử bán dẫn (bởi ở thiết bị bán dẫn, transitor có thể không "mở" khi mức độ tín hiệu (tương tự) thấp hơn một giá trị nhất định nào đó, dẫn đến sự khuếch đại bị thất thoát, làm ảnh hưởng đến chất âm khi được khuếch đại).

2. Và cơ chế dòng electron này còn có thể tập trung để tạo được dòng điện rất lớn cho những dụng cụ cần có công suất mạnh, do đó các bóng đèn còn được sử dụng trong các bộ ampli công suất để khuếch đại tín hiệu tương tự. 

Như vậy về mặt tần số, có những bóng đèn làm việc tới 1012 Hz, còn về mặt công suất có những đèn phát tới vài trăm KW.

3. Năng lượng điện là loại năng lượng dễ chuyển hóa thành các dạng năng lượng khác nên rất tiện dụng cho những quá trình biến đổi quang – điện, nhiệt – điện, bức xạ... Với những ưu điểm đó, thiết bị bóng đèn có thể thực hiện được nhiều chức năng kỹ thuật từ đơn giản đến phức tạp như:

• Đèn điện tử hai cực (tương đương diode): nắn điện, tách sóng.
• Đèn điện tử chân không ba cực (tương tự các transistor bán dẫn): khuếch đại, tạo sóng, biến tần, hiện sóng, chỉ thị báo hiệu, truyền hình, đo lường, tự động...

​

Nên đèn điện tử có rất nhiều loại, nhiều công dụng khác nhau và có rất nhiều cách phân loại:

• Về mặt công dụng: có thể chia làm: đèn khuếch đại, đèn nắn điện, đèn tách sóng, đền đổi tần, đèn phát, đèn tạo sóng, đèn chỉ thị...
• Về mặt chế độ làm việc: có thể chia: đèn làm theo chế độ liên tục, đèn làm việc theo chế độ xung.
• Về mặt tần số: có thể chia: làm đèn âm tần, đèn cao tần, đèn siêu cao tần.
• Về mặt kết cấu: đèn có thể chia làm: đèn 2 cực, đèn 3 cực, 4 cực, năm cực, nhiều cực, đèn ghép, đèn kép, đèn nung trực tiếp, đèn nung gián tiếp và đèn cathode lạnh.
• Về mặt ngoại hình: có thể làm làm đèn vỏ thủy tinh, đèn vỏ kim loại, gốm.
• Về mặt làm nguội: có thể chia làm đèn làm nguội tự nhiên, làm nguội bằng gió, làm nguội bằng nước chảy đối lưu, làm nguội bằng cách bay hơi.
• Về đế đèn: có thể chia làm loại 8 chân (octal), 9 chân tăm (noval), Rimlock, chân chìa...

​

4. Mở rộng công năng với bóng đèn:

• Về đặc tính: người ta làm có loại đèn chân không và đèn có khí, trong đó có đèn gazotron, thyratron, đèn ổn áp (Stabilitron).
• Về nguyên lý: đèn điện tử còn có các loại magnetron, klystron, đèn sóng chạy dùng cho lĩnh vực siêu cao tần.
• Về hiệu ứng sử dụng: còn có các loại đèn tia âm cực dùng cho máy hiện sóng (oscilloscope), máy thu hình áp dụng tính năng điện – quang để xem sóng, xem hình có các loại đèn quang điện (tế bào quang điện) đèn nhãn quang điện để thể hiện sự biến đổi ánh sáng thành sự biến đổi của dòng điện dùng cho âm thanh chiếu bóng hoặc trong thiết bị kiểm tra tự động.

 

Có rất nhiều loại công dụng, mẫu mã, tính năng, công suất, hình dạng ...	Ứng dụng khác nhau tùy vị trí trên mạch

 

I. ỨNG DỤNG TRONG AMPLY ĐÈN NHƯ THẾ NÀO ?

Một Amply đèn chất lượng phụ thuộc rất nhiều vào linh kiện sử dụng. Mỗi một loại tụ, trở đều cho những “âm thanh” rất riêng.

Nguyên lý hoạt động ampli đèn:

1. Biến áp nguồn:

Phần nguồn dành cho ampli sử dụng đèn điện tử có thể to, bé tùy thuộc vào thiết kế của ampli sử dụng bóng đèn đốt kim trực tiếp hoặc là đốt kim gián tiếp, sử dụng bóng 3 cực hay 5 cực cũng như là tùy thuộc vào công suất của ampli. 

Bộ cấp nguồn hiệu quả với độ ồn cực thấp, nhiễu sóng và độ méo tiếng thấp. Bộ phận quản lý năng lượng (PM) đi cùng với bộ cấp nguồn như phần tử điều khiển. PM kiểm soát và điều chỉnh nguồn cấp theo thứ tự thời gian: đốt nóng - điện áp hoạt động - giám sát các chức năng an toàn liên quan. Sau khi ổn định tất cả thông số cần thiết, PM mới giải phóng đường dẫn tín hiệu. Với mọi trường hợp xảy ra lỗi với ampli đèn hi end, nguồn điện đều bị ngắt khẩn cấp. Điều này loại trừ hầu như 100% hư hỏng có thể xảy ra đối với thiết bị.

Chế độ Eco-mode thông minh giúp bảo vệ thiết bị và tiết kiệm điện năng. Trong chế độ này, nếu 10 phút liên tục thiết bị không nhận được tín hiệu sẽ tự động ngắt nguồn. Các bóng đèn và cả thiết bị sẽ tránh phải hoạt động vô ích dẫn đến hỏng.

Trong phần nguồn bao gồm biến áp nguồn và mạch nắn nguồn cũng như lọc nguồn. Quyết định chất lượng của 1 chiếc ampli đèn điện tử có tốt hay không phụ thuộc vào thiết kế nguồn ampli có được chặt chẽ hay không.​

2. Nắn nguồn

Vai trò của các tụ điện trong phần lọc nguồn​

3. Tiền khuyếch đại

- Bóng tiền khuếch (tiền khuếch đại âm tần): khi tín hiệu đầu vào đến amply đèn rất nhỏ, nên trong giai đoạn này phải tăng dòng điện đủ lớn cho những giai đoạn sau nên cần hệ thống xử lý thật chính xác, hạn chế tạp âm. Do vậy các thiết bị bóng tiền khuếch đại được bọc thêm bên ngoài lớp vỏ thủy tinh một lớp vật liệu chống nhiễu.

Tín hiệu đầu vào có thể là balance hoặc unbalance. Tín hiệu balance cho 2 nửa tín hiệu vào mạch khuếch đại cân bằng sẽ tự triệt tiêu nhiễu cho nhau. Đầu vào unbalance không hẳn là không cho tín hiệu tốt mà còn tùy thuộc nhiều vào thiết kế, từng hãng ampli đèn khác nhau. Cả 2 ngõ vào này đều hướng tới chất lượng âm thanh là trung thực, được các hãng nghiên cứu để lựa chọn phù hợp.

4. Công suất (khuếch đại âm tần)

- Bóng công suất (Khuếch đại âm tần): Bóng công suất đóng vai trò quan trọng ảnh hưởng đến chất lượng tín hiệu âm thanh. Bóng công suất có thể biến dòng tín hiệu âm thanh từ bóng tiền khuếch ra tải lớn. Do vậy chất lượng sản xuất, thiết kế loại bóng này cần được chú trọng hàng đầu.

Khuếch đại công suất cần lưu ý đó là ampli chạy mạch Class A hay Class AB, chạy Single E hay gì khác. Có những ampli đèn điện tử cần công suất lớn thì cần chạy Single E để đáp ứng được công suất lớn. Mạch đẩy kéo cần công suất lớn. Nên lựa chọn bóng thông dụng như EL34, EL84 , KT88, KT90, KT120, KT150…​

Class A có ưu điểm đó là cho chất âm ngọt ngào nhưng công suất khá nhỏ.

Class AB tuy vẫn có độ ngọt nhưng ko tránh khỏi là sự xuất hiện méo tiếng, nhưng ko ngọt bằng Class A, nhưng AB đổi lại cho công suất lớn.​

5. Tụ nối tầng (coupling capacitor) hoặc biến thế liên tầng (interstage)

Tụ nối tầng trực tiếp có ưu điểm là nó dẫn cả dòng DC và dòng AC trên đường tín hiệu, việc này tạo ra âm trường rộng rãi hơn, giàu nhạc tính, và dải tần rộng, ít suy hao nên thường sẽ trong và có chi tiết tốt. Nhưng vấn đề là ù, xì, rè do nhiễu sóng RF, những tiếng này sẽ theo vào tầng khuếch đại cuối và làm cho âm thanh tự nhiên mất hay. Cần làm từng bước giữa 2 kênh và đo đạc, khảo sát thật kỹ ở từng điểm khuếch đại. Nên có trong tay 2 bóng preamplifier cân nhau và cả 2 bóng công suất cân nhau, nếu lệch, lệch 3% thôi để dễ đo đạc và kiểm soát.

Để giải quyết vấn đề này, trên đường đi của tín hiệu và giữa các tầng khuếch đại với nhau. Chức năng biến thế liên tầng giúp lọc điện giữ dòng DC lại, còn chỉ cho dòng AC tín hiệu đẩy đi. Giúp âm thanh trong, không ù xì.

6. Biến áp xuất âm

Đóng vai trò rất quan trọng đến chất âm của 1 chiếc ampli. Dưới vai trò của người dùng, khó đánh giá đc chất lượng biến áp. Tuy nhiên, chúng ta có thể dựa vào thông số ampli để đánh giá biến áp xuất âm đó có được tốt hay không, hoặc lấy thông tin từ các chuyên viên kỹ thuật.

Một biến áp xuất âm của đèn điện tử được coi là tốt khi nó sử dụng lõi sắt từ có hệ số tự thẩm cao, đáp ứng tần số rộng và đầu ra trở kháng dễ phối ghép với đa số hãng loa trên thị trường như 4 ohms, 8 ohms, 16 ohms. Từ đó, người dùng sẽ rất dễ tìm loa cho mình.​

***

II. NHỮNG LƯU Ý KHI CHỌN VÀ SỬ DỤNG AMPLI ĐÈN

1. Chất âm phụ thuộc nhiều vào kết cấu mạch điện và độ tinh khiết của linh kiện điện tử, ngoài ra chất âm cũng phụ thuộc vào sự phối hợp tối ưu giữa loa với hệ thống amply.

2. Một số bóng ampli đèn gồm:

Trở lại câu chuyện tôi đi nghe nhạc

Anh cho biết thêm, hiện nay nhiều người yêu nhạc nhất là nhạc cổ điện và nhạc jazz có xu hướng chuyển sang chơi ampli đèn vì khả năng diễn đạt âm sắc nhạc cụ acoustic khá dễ nghe của thứ ampli này.

Chúng tôi tiếp tục thưởng thức nhiều đĩa nhạc khác nhau, từ cổ điển sang jazz rồi pop… Tôi bắt đầu khám phá ra một điều: chiếc ampli bóng đèn xấu xí này có bản sắc âm thanh thật đáng chú ý. So với các ampli bán dẫn tầm tiền tương đương, âm thanh của nó khá mềm mại, ấm áp và dày dặn.

Đối với một kẻ “ngoại đạo bóng đèn” như tôi, những điều anh bạn nói quả là nhiều mới lạ và thú vị. Anh kể lại những việc đi công tác ở các nước Châu Âu, Nhật Bản và Hồng Kong, anh thường dành hết thời gian rảnh rỗi để đi thăm thú các cửa hàng bán đồ âm thanh và khám phá ra nhiều điều thú vị về cách chơi đồ âm thanh, cách thưởng thức âm nhạc của những người mê âm thanh trên thế giới.

Phần lớn họ chọn máy theo chất liệu âm thanh chứ không chạy theo tên tuổi hãng nọ hãng kia như ở ta, vì không phải cứ hàng hiệu và đắt tiền là âm thanh đã hay như ý. Thật đúng là cách nghĩ, cách chơi của mấy anh nhà giàu… khôn ngoan.

Câu chuyện giữa chúng tôi thật lâu trong khi tiếng nhạc jazz từ chiếu ampli bóng đèn ở góc nhà vẫn văng vẳng nhẹ nhàng. Hai tiếng đồng hồ trôi qua, tôi chia tay anh với những suy ngẫm về những gì đầy hấp dẫn của một công nghệ cũ đang phục sinh. Có lẽ, tôi cũng sẽ kiếm một chiếc ampli bóng đèn để nghe thử chăng…?

Bạn cần xác định rõ: độ nhạy, trở kháng,... của loa đang sử dụng:

- Nếu loa có độ nhạy càng cao - thì amply chỉ cần công suất nhỏ,

- Nếu loa có trở kháng thấp, độ nhạy thấp - thì cần amply có công suất lớn, dòng ra lớn.

Trở kháng hoặc điện trở của loa là điều quan trọng nhất cần xem xét trước khi mua một bộ khuếch đại ống, thông thường khoảng từ bốn đến tám ôm, đôi khi có thể nhiều hơn.

Bộ khuếch đại bạn sẽ mua phải hỗ trợ trở kháng này để âm thanh thu được rõ ràng và không bị méo.

Đánh giá sức mạnh

Loa của bạn cũng sẽ đi kèm với xếp hạng công suất khuyến nghị. Giá trị này đề cập đến công suất đầu ra của bộ khuếch đại mà loa của bạn sẽ được kết nối. 

Để tìm được sự kết hợp hoàn hảo, hãy đảm bảo rằng công suất định mức trên mỗi kênh của bộ khuếch đại giống như công suất xử lý định mức của loa.

Cần chọn chiếc có mức công suất lớn hơn từ 10 – 20% công suất tổng hệ loa. Ví dụ bạn có đôi loa 100W thì chiếc amply bạn nên mua có công suất: 100 +, 100×20%=120W.

Công suất của amply (RMS)

Nếu bạn thích nhạc nhẹ - hãy chọn amply công suất nhỏ,

Nếu thích mạnh mẽ - hãy chọn amply có cs đủ lớn mới phô diễn hết sức hút.

Nếu bạn đã có sẵn loa - hãy xác định liệu amply đó có đủ khỏe để đánh được cặp loa mà bạn đang sử dụng.

- Mức âm lượng của amply khá quan trọng, bạn hãy chọn bản nhạc có dải động rộng, ví như những bản cổ điển với dàn nhạc lớn hoặc nhạc hòa tấu với các đoạn cao trào có guitar bass đi kèm với tiếng trống lớn (kickdrum). Khi thấy nhạc đã ổn bạn hãy tăng âm lượng để xem tiếng bass có bể không, tiếng trống lớn ở những đĩa nhạc có phần trăm căng mạnh, ampli nghe nhạc phải thể hiện được sức căng, sự chính xác, tốc độ và chiều sâu khi âm lượng tăng lên.

Khi bạn lựa chọn amply cần test thử tiếng bass.

- Khi test nếu bass lỏng, bị chậm hay thiếu sức căng, sức nặng, thì ampli này có lẽ không thể đảm nhiệm được công việc đánh cặp loa của bạn. Hãy chắc chắn bạn lựa chọn amply mang đến tiếng bass chắc, mạnh mẽ.

- Ngoài ra bạn cũng nên để ý một số yếu tố như: độ động thiếu, âm thanh bị rối nát khi nhạc lên cao trào, nhịp điệu không linh hoạt... cũng chứng tỏ ampli cung cấp dòng điện tín hiệu ra loa không đầy đủ.

Tần số đáp ứng, méo hài tổng (THD)

Tần số đáp ứng thường rơi vào 20Hz-20kHz, dải tần đáp ứng càng phẳng thì tín hiệu âm thanh ra càng tốt.

Méo hài tổng càng thấp thì độ tuyến tính càng cao, chất lượng khuếch đại của amply càng tốt, tiêu chuẩn tối thiểu là 0,05%, nếu cao quá sẽ có độ méo và sai lệch.

Vị trí lắp đặt hệ thống âm thanh

Âm thanh khi ta nghe là tổng hợp của các âm thanh đi trực tiếp từ loa cộng với các âm phản xạ tường, trần, sàn nhà. Cho nên, phòng nghe nhạc của gia đình bạn sẽ ảnh hưởng rất nhiều tới việc lựa chọn amply.

- Nếu căn phòng nhiều đồ đạc, hay quá rộng thì nên lựa chọn amply có công suất lớn, bởi phòng như thế sẽ gây suy hao âm thanh phản xạ, tạo ra cảm giác nghe nhỏ hơn.

- Nếu phòng có diện tích nhỏ thì bạn có thể lựa chọn amply có công suất vừa phải.

- Khoảng cách âm thanh truyền tải: Để có trải nghiệm âm nhạc tốt nhất - thì người dùng cần lựa chọn amply có công suất sao cho phù hợp với vị trí mà bạn ngồi thưởng thức âm nhạc.

Kết hợp kiến thức để chọn

Với một cặp loa có trở kháng 8 ohm, độ nhạy trung bình khoảng 90 dB, và một phòng nghe rộng khoảng 20m2 thì công suất ampli cần thiết để nghe ở mức dễ chịu chỉ cần khoảng 20 – 25W RMS là đủ và tối đa cũng không vượt quá 40W (công suất thật).

Hầu hết những người đam mê âm thanh sẽ không chỉ chọn một hệ thống âm thanh tại nhà. Tôi nên chi bao nhiêu cho một bộ âm thanh? - Không có câu trả lời trực tiếp cho câu hỏi này. Thay vào đó, bạn nên tập trung vào mức độ tương thích của bộ khuếch đại với loa của mình.

Nếu bạn đang sử dụng một hệ thống âm thanh dành cho phim ảnh, thì một bộ khuếch đại thân thiện với ngân sách là đủ.

Tuy nhiên, nếu bạn muốn xây dựng hệ thống âm thanh nổi cho nhu cầu âm nhạc, bạn sẽ cần một bộ khuếch đại chất lượng cao hơn. Điều đó có thể khiến bạn tốn nhiều tiền hơn, nhưng nó sẽ thỏa mãn con người rung động bên trong bạn.

IV. THỊ TRƯỜNG AMPLY ĐÈN BÃI: 

• Với các bài nhạc chi tiết, nếu âm bass căng đầy, sống động dù chơi ở mức âm lượng lớn hay nhỏ thì chiếc amply đó đảm bảo về mặt công suất, chất lượng khuếch đại đang còn tốt. Nếu tiếng bass nghe bị chùng, dền và rối thì chất lượng của amply đã kém đi mà cũng không đảm bảo về mặt công suất.
• Hãy tăng giảm từ từ tất cả các chiết áp (núm chỉnh) và cảm nhận. Nếu độ lớn âm thanh, các hiệu ứng còn thay đổi đúng theo căn chỉnh thì các chiết áp, mạch xử lí vẫn dùng tốt.
• Kiểm tra đấu ghép tất cả ngõ kết nối để đảm bảo các ngõ tín hiệu vẫn hoạt động ổn định, và an toàn.
• Cắm micro, bật nhạc và hát thử để cảm nhận độ mượt mà của mạch xử lý, độ vang trong lời ca. Nếu cảm thấy tiếng sáng, trầm bổng và nhẹ nhàng êm ái thì chứng tỏ nó xứng đáng để mua về.
• Kiểm tra bền ngoài amply đèn cũ xem các cổng kết nối, nước sơn, hình dáng còn tốt không. các núm nút chỉnh, đáy máy phải nguyên vẹn, không bị bóp méo hay xô lệch. Bên ngoài không xây xước quá nhiều. Nếu màu sơn không đều, bị loang lổ thì khả năng cao nó đã được sơn lại hoặc ngay từ đầu đã là hàng kém chất lượng.
• Các linh kiện cần đảm bảo chắc chắn, ngay ngắn, các mối hàn đẹp không chắp vá,… còn nếu ngược lại thì có thể linh kiện đã bị thay thế.
• Mạch hoặc linh kiện bên dưới máy - vẫn phải giữ được độ sáng bóng, không bị hoen rỉ hay xỉn màu, nếu hơi bẩn một chút thì vẫn có thể hiểu được.

​

Một mức giá dao động rất mạnh phụ thuộc vào mức công suất, mẫu mã, thời gian ra đời và chất lượng còn lại của sản phẩm. Thế nên mới nói rằng amply đèn cổ là thiết bị cho những người có cái thú chơi khác lạ chứ không phải sử dụng phổ thông.

Mức giá amply đèn vào khoảng từ hơn 1.000.000 VNĐ – 750.000.000 VNĐ

McIntosh MC2301 là một trong những chiếc đắt nhất thị trường hiện nay: 650.00.000 VNĐ

 

Trung Hậu (biên soạn & tổng hợp)

--------------------------------------------------------------

Xem thêm

1. Máy loa kèn cổ qua lớp bụi thời gian.

2. Âm thanh đĩa than có thật sự hay hơn CD ?

3. Chơi đĩa than cho người mới bắt đầu.

4. Kiến thức cơ bản cho người chơi băng cối.

5. Thú sưu tập đồng hồ cổ ODO - bản hùng ca của đồng hồ Pháp.