Đèn dầu cổ - Cấu tạo, phân loại, hãng sản xuất

Ba phần đầu tiên, tức là: đế, bầu, và thân giữa - cùng nhau tạo thành thân đèn. Trong nhiều trường hợp ban đầu chúng thuộc về nhau, tức là chúng không thể hoán đổi cho nhau theo ý muốn, ngoại trừ bầu đèn có thể hoán đổi dễ dàng.

Một chiếc đèn dầu hỏa/parafin điển hình thường bao gồm các bộ phận sau, hãy nhìn từ dưới lên trên:

Mô tả cấu tạo:

1. Đế đèn: thường bằng đồng hoặc atimon, hiếm khi làm bằng đá hoặc gốm.

2. Chân đèn: dáng cột bằng đồng, hoặc đá, hoặc bình rỗng, hoặc tượng, hoặc tác phẩm điêu khắc.

3. Bầu đèn (còn gọi là bình chứa): để chứa dầu hỏa/parafin, trong suốt bằng thuỷ tinh hay pha lê, hoặc bầu sứ, có nhiều size, nhiều hoa văn.

4. Miệng bầu/họng đèn: gắn vòng đệm (collar) bằng đồng có ren trong, được cố định chắc chắn vào bầu, để vặn chặt đầu đốt vào đó.

5. Đầu đốt (bunner): hầu như luôn được làm bằng đồng, có một hoặc hai bấc, đôi khi có đĩa lửa ở trên cùng.

6. Ống khói: bằng thuỷ tinh, tuỳ loại đầu đốt sẽ có kích thước và hình dạng phù hợp.

7. Giá đỡ lam đèn: làm bằng kim loại, thường được gắn vào đầu đốt.

8. Lam đèn: thường làm bằng thủy tinh, hiếm khi làm bằng kim loại/vải/giấy.

Ngoài những bộ phận được liệt kê ở trên, đèn còn có những bộ phận khác, nhưng không phải tất cả các loại đèn đều có những bộ phận này:

9. Đầu nối đế đèn: thường bằng đồng.

10. Thanh ren: để nối giữa phần thân và phần đế (vặn vô đầu nối).

11. Với thân đèn dạng bình rỗng: bên trong thường lắp thêm một bầu thủy tinh.

12. Đầu nối trên của thân đèn: có ren trong để vặn chặt bầu đèn vào phần thân đèn.

13. Nắp bình: thường làm bằng kim loại hoặc gốm và được trang trí hoa văn.

14. Vòng kim loại: trên một số đèn chất lượng cao để tăng hiệu ứng trang trí.

Có những loại đèn có kích thước nhỏ hơn. Một số đèn không có phần thân chuyên dụng. Với những loại đèn này, bầu đèn được gắn trực tiếp vào đế, đôi khi có đầu nối nhỏ ở giữa.

Bên trái: loại đơn giản, chỉ có bình chứa nhiên liệu, đầu đốt và ống khói bằng kính

Giữa: Một chiếc đèn bếp tương đối đơn giản có gương (R.Ditmar)

Bên phải: Một chiếc đèn cực kỳ xa hoa của thời Lịch sử với đủ mọi hoa văn (L.246)

Các loại đầu đốt của đèn dầu

Đầu đốt chắc chắn là bộ phận quan trọng nhất.

1) Khởi đầu là đầu đốt bấc nhỏ, ngay sau khi đèn đĩa/bát chứa dầu xuất hiện.

Bấc thẳng nhỏ

2) Sau đó cải tiến thành đầu đốt bấc dẹt phẳng. Phổ biến nhất, rộng rãi nhất là đầu đốt phẳng, nó được phát minh tại Pháp vào cuối thế kỷ 18, và được sử dụng trong một thời gian dài sau đó.

Bấc phẳng dẹt đơn giản

3) Sau khi dầu hỏa/parafin được phát hiện, đầu đốt có bấc phẳng đã được thay đổi để không khí trộn đều với các thành phần dễ bay hơi của dầu hỏa/parafin trong một khoang hình vòm (gọi là "nắp" hoặc "sagger"). Điều này đã tạo ra "đầu đốt phẳng" mà ngày nay được tìm thấy trong nhiều loại đèn dầu hỏa/parafin cũ. Loại đầu đốt này trong một thời gian nhất định là "thống lĩnh duy nhất" trong lịch sử còn non trẻ của đèn dầu hỏa/parafin cho đến khi đầu đốt bấc tròn xuất hiện trên thị trường.

Bấc phẳng dẹt có vòm, lửa dẹt

4) Đầu đốt bấc phẳng sau đó được cải tiến thành đầu đốt bấc tròn, bấc uốn hình trụ tròn nên rộng hơn, và nhờ thiết kế trụ rỗng bên trong nên khi đèn cháy, luồng khí bên dưới hút lên bấc, giúp ngọn lửa cháy tốt hơn, tức là sáng hơn.

Đầu đốt bấc tròn

5) Đầu đốt tròn sau đó đã chinh phục thị trường trong những thập kỷ tiếp theo cho đến khi chúng lần lượt bị thay thế khỏi thị trường bởi đầu đốt mantle. Vì những đầu đốt này tạo ra ánh sáng mà không có đầu đốt thông thường nào khi đó có thể đạt được độ sáng như thế.

Đầu đốt mantle

6) Một cải tiến sáng tạo hơn, được phát triển đầy đủ về mặt kỹ thuật về độ sáng của đèn cuối cùng đã đạt được, đó là với đèn khí hóa nhiên liệu dưới áp suất, làm cho nhiều lớp vỏ sợi đốt trong một đèn phát sáng. Hãy so sánh độ sáng của chúng với những đèn trước đó:


Đèn bấc tròn	đèn mantle	đèn khí hóa - fuel gasification lamp under pressure

7) Kỷ nguyên của đèn dầu hỏa/parafin đã kết thúc khi đèn điện xuất hiện. Kể từ đó, nhân loại đã tận hưởng ánh sáng điện. Thật dễ dàng để bật một ngọn đèn đủ sáng chỉ bằng một công tắc đơn giản trên tường.

Người ta khó có thể tưởng tượng được ánh sáng từ ngọn lửa cháy của đèn dầu hỏa/parafin yếu đến mức nào so với ánh sáng của một bóng đèn nhỏ.

8) Và những bóng đèn điện sợi tóc này, hiện đã được thay thế bằng một loại đèn hoàn toàn khác, cụ thể là đèn LED, kết hợp sự tiện lợi thông thường với khả năng tiết kiệm cực lớn, vì chúng chỉ tiêu thụ một phần nhỏ điện năng để tạo ra độ sáng tương đương.

Khi Ami Argand người Thụy Sĩ thành công trong việc giới thiệu đầu đốt mang tính cách mạng của mình, những người cùng thời với ông đã rất vui mừng khi ngọn lửa này sáng như thế nào so với ngọn lửa đèn dầu đơn giản (bấc thẳng nhỏ). Một số người thậm chí còn phàn nàn rằng độ sáng quá cao, điều này sẽ làm hỏng mắt! Những người này sẽ cảm thấy thế nào nếu họ có thể nhìn vào thế giới tràn ngập ánh sáng của chúng ta ngày nay !!

Sau chuyến tham quan ngắn này về lịch sử chiếu sáng trong 250 năm qua, chúng ta hãy quay lại với đèn đốt dầu hỏa/parafin cũ của chúng ta: Thật đáng chú ý là ban đầu hai thuật ngữ hình học, "phẳng" và "tròn", mô tả toàn bộ thế giới đèn đốt trong đèn dầu hỏa/parafin thông thường. Do đó, các chuyên gia đồng ý rằng có hai loại đèn đốt chính đã được sử dụng:

a) Đèn đốt phẳng. b) Đèn đốt tròn.

Tôi mở rộng sự phân chia này thành 2 nhóm như sau để có thể phân biệt ý nghĩa hơn:

Nhóm 1:

a) Đèn đốt phẳng. b) Đèn đốt kép.

c) Đèn đốt Kosmos. d) Đèn đốt có đĩa lửa. e) Các loại đèn đốt khác.

Ở đây tôi muốn trình bày sơ đồ cấu trúc chung của đầu đốt dầu hỏa/parafin ở 03 loại đại diện quan trọng nhất:

Bên trái: Đầu đốt phẳng

Giữa: Đầu đốt Kosmos

Bên phải: Đầu đốt có đĩa lửa (bộ truyền động bấc ở đây bằng bánh răng)

Mô tả cấu tạo:

1. Ren đầu đốt: để vặn vào cổ bầu. Đầu đốt đôi thì dùng khớp lưỡi lê, và đầu đốt kẹp nhỏ hơn.

2. Đế bấc: chứa các bánh răng bấc.

3. Núm bấc: dùng để tăng giảm bấc.

4. Ren rổ (xem ảnh bên phải): vặn rổ chặt vào ren này.

5. Rổ buồng đốt: có các lỗ thông khí.

Rổ hình lõm (như nhiều đầu đốt phẳng), lồi (như nhiều đầu đốt tròn có/ không có đĩa lửa), hoặc hình trụ (đầu đốt mantel).

6. Viền rổ: là các chấu có thể uốn cong giữ ống khói. .

Giá đỡ lam (ví dụ lam quả cầu) cũng được gắn vào viền rổ này.

Bên trái: Ống bấc của đầu đốt Kosmos (thuôn nhọn hình nón hướng lên trên).

Giữa: Ống bấc của đầu đốt đĩa lửa (hình trụ ở phần dưới; truyền động bấc ở đây bằng thanh răng).

Bên phải: Ống bấc của đầu đốt luồng khí trung tâm.

7. Ống bấc:

- đầu đốt phẳng: ống bấc hình chữ nhật dẹt.

- đầu đốt tròn: hai ống đồng tâm lồng nhau.

Loại ống bấc hút khí trung tâm được chế tạo khác (xem hình bên phải ở trên).

8. Cửa hút gió bên: lỗ hở bên hông ống bấc, hình tam giác (Kosmos), hoặc hình chữ nhật (đầu đốt đĩa lửa).

9. Vòm: Một bộ phận thiết yếu của đầu đốt phẳng là nắp hình vòm, có thể tháo rời, nó có một khe dài ở trên cùng, từ đó ngọn lửa đi ra.

Nắp có tác dụng cải thiện sự trộn lẫn của không khí với các thành phần bay hơi của dầu hỏa/parafin.

Chỉ có đầu đốt phẳng và đầu đốt đôi mới có nắp vòm.

10. Bộ phận làm lệch hướng khí: là một ống tròn bao quanh ống bấc, nó không thể thiếu với tất cả các đầu đốt tròn, có hoặc không có đĩa lửa.

Nhiệm vụ là hướng luồng khí đến gần mặt ngoài của ngọn lửa tăng tiếp xúc.

11. Đĩa lửa: là “bộ phận lan truyền ngọn lửa” hoặc “bộ khuếch tán ngọn lửa”, có nhiều dạng và kích thước,

Nhiệm vụ là hướng luồng khí trung tâm vào các cạnh trong của ngọn lửa.

12. Truyền động bấc bằng thanh răng: đầu đốt cỡ nhỏ và trung bình đều có 2-4 bánh răng.

Nhưng với đầu đốt đĩa lửa lớn, chất lượng cao, một ống hình trụ có thanh răng để đẩy bấc di chuyển.

Nhóm 2: Đầu đốt có luồng khí trung tâm

Sự khách nhau giữa - đầu đốt hút ngang, và đầu đốt hút trung tâm
Sơ đồ A: Đầu đốt hút ngang, ống dẫn khí 2 bên
Sơ đồ B: Đầu đốt hút trung tâm, với ống dẫn khí trung tâm

---

Thông tin thêm

A) Đầu đốt và các thành phần của nó luôn bằng đồng, vì dễ gia công, dễ định hình, không bị gỉ như sắt. Nhược điểm bị xỉn màu nâu đến nâu sẫm theo thời gian.

Trong những năm đầu của đèn dầu hỏa/parafin, có những đầu đốt phẳng được làm hoàn toàn hoặc một phần bằng sắt, cho những loại đèn rẻ tiền.

Cũng có đầu đốt làm bằng đồng mạ niken, mạ crom hoặc thậm chí mạ bạc. Những chiếc đèn Anh chất lượng cao thường mạ bạc, chống xỉn màu bằng lớp sơn bảo vệ trong suốt.

B) Các bộ phận của đầu đốt, hầu như luôn được hàn lại với nhau bằng tay (hàn chì), hoặc ép cơ học lại với nhau.

Do đó, hãy cẩn thận khi vệ sinh và sửa chữa đầu đốt. Không đun nóng trên 160-180°C trong thời gian dài.

C) Tên viết tắt của các công ty sản xuất:

B&H	Bradley & Hubbard, USA
B&L	Brendel & Loewig, Berlin
B&R	Bünte & Remmler, Frankfurt
BJB	Brökelmann, Jaeger & Busse, Neheim
C.H.	Carl Holy, Berlin
E&G	Ehrich & Graetz, Berlin
H.S.	Hugo Schneider, Leipzig
K&G	Kaiser & Gundlach, Berlin
K&T	Kästner & Töbelmann, Erfurt
L&B	Lempereur & Bernard, Liège and Lépine & Bourdon, Paris
L&F	Lacroix & Ferrary, Caen
M&B	Maris & Besnard, Paris
M&W	Matthews & Willard, USA

O.M.	Otto Müller, Berlin
P&A	Plume & Atwood, USA
Q&H	Quaadt & Hirschson, Berlin
S&B	Schuster & Baer, Berlin
S&G	Schwintzer & Gräff, Berlin
S&S	Schubert & Sorge, Leipzig
S.I.	Societé industrielle d’articles d’éclairage, Paris
T&B	Thiel & Bardenheuer, Ruhla
W&B	Wright & Butler, Birmingham
W&W	Wild & Wessel, Berlin

---

Artoluys

Ngày đăng: 20-09-2024

73 lượt xem

Đèn dầu cổ - Cấu tạo, phân loại, hãng sản xuất

Tin liên quan