HẠT VI NHỰA, MỐI NGUY HẠI CÓ TRÊN ĐĨA THỨC ĂN CỦA CON NGƯỜI - HÀNH TRÌNH RÁC TỪ ĐẤT LIỀN RA BIỂN Ở VIỆT NAM

Để ghi lại tình trạng rác thải nhựa gây ô nhiễm khắp Việt Nam, Nguyễn Việt Hùng đã đi tổng cộng gần 7.000 km trong đó có 3.260 km bờ biển từ Bắc chí Nam bằng xe máy. Anh chia sẻ nhật ký hành trình một tháng rưỡi qua 28 tỉnh thành ven biển trong năm 2018 vừa qua. 

RÁC THẢI NHỰA Ở VIỆT NAM

Theo số liệu báo cáo, Việt Nam thuộc top 4 quốc gia trên thế giới về ô nhiễm biển. Trên toàn cầu có 8,3 tỷ tấn nhựa do con người làm ra thì 6,3 tỷ tấn là rác.

Nếu tính dân số Việt Nam là 93,7 triệu người (theo thống kê 2017 của Tổng cục Dân số - kế hoạch hóa gia đình - Bộ Y tế), với lượng rác mỗi ngày thải ra là gần 18.000 tấn, thì trung bình mỗi người Việt Nam thải ra 1,2kg rác. Trong số đó 14-16% là rác thải nhựa, tính ra gần 2.500 tấn một ngày.

Vấn đề hiện nay là số lượng rác thải nhựa được tái chế còn rất thấp, nên số rác nhựa còn lại vẫn tồn tại trong môi trường và đi ra đại dương.

Ngoài ra còn có 150 triệu tấn rác khác đang nằm dưới lòng đại dương, trọng lượng bằng 1/5 số cá ở đó (bao gồm chai nhựa, túi nylon...). Việt Nam chỉ đứng sau Trung Quốc, Indonesia và Philippines về số lượng rác thải nhựa gây ô nhiễm môi trường biển. 5 nước đứng đầu chiếm 60% đến 65% lượng rác thải nhựa đổ ra đại dương.

 

Dự báo đến 2050 trọng lượng rác thải nhựa và cá trong đại dương là bằng nhau. Rác thải nhựa không chỉ gây thiệt hại về môi trường, mà còn gây tổn thất lớn cho cả kinh tế lẫn sức khỏe con người, mối đe dọa hàng đầu của trái đất và nhân loại. Với các loại túi nylon ở bãi biển do ảnh hưởng của tia cực tím, ánh nắng biến chúng thành những hạt vi nhựa (microplastics). Ngoài ra, hạt vi nhựa cũng có trong những sản phẩm chăm sóc sức khỏe như sữa rửa mặt, mỹ phẩm, kem đánh răng... Hải sản bị nhiễm độc từ nhựa trôi nổi trong đại dương, chính xác hơn từ vi nhựa.

Vi nhựa là những mảnh nhựa có kích thước siêu nhỏ như hạt muối. Khi động vật biển nuốt chúng, chất độc sẽ di chuyển vào cơ thể, tích tụ qua các tầng thức ăn, cá lớn ăn cá nhỏ và cuối cùng có mặt trên đĩa thức ăn của con người.

Theo một báo cáo của Liên Hợp Quốc, hạt vi nhựa đã được tìm thấy trong nước máy và thực phẩm của con người trên khắp thế giới. Báo cáo cũng cho biết hiện có hơn 600 loài sống ở biển bị ảnh hưởng bởi rác thải nhựa. 15% các loài bị vướng hay nuốt phải rác thải nhựa có nguy cơ tuyệt chủng. Và con số này sẽ tăng lên đến năm 2050, khi đó 99% các loài sẽ bị ảnh hưởng bởi rác thải nhựa. Độc tố từ nhựa nhiễm vào mô mỡ của các loài động vật mà con người ăn hàng ngày.

Bạn ăn cá thường xuyên mỗi bữa ăn, mỗi năm bạn sẽ có 11.500 hạt vi nhựa nhiễm vào người. Còn nếu bạn thích ăn nghêu, hàu, ốc, thì mỗi con chứa tối thiểu 8 hạt vi nhựa trong phần thịt, có thể nhìn thấy bằng mắt thường. Ở cấp tế bào, mỗi một tế bào trong lòng đại dương chứa khoảng 8 phân tử nhựa. Khi động vật biển nuốt vào các mảnh vi nhựa, chất độc sẽ di chuyển vào cơ thể của chúng, tích tụ qua các tầng thức ăn khi cá lớn ăn cá nhỏ và cuối cùng có mặt trên đĩa thức ăn của con người. Không những vậy, người ta còn tìm thấy vi nhựa trong nhiều thực phẩm khác như muối biển, nước mưa và mật ong...

Chúng ta đang để lại gì cho thế hệ mai sau???

Trong nỗ lực giải cứu chính mình. Sau gần 2 năm dự thảo, Canada chính thức cấm việc sử dụng các hạt vi nhựa trong ngành sản xuất các sản phẩm vệ sinh cá nhân. Từ ngày 1/7/2018, việc sản xuất, nhập khẩu và bán các sản phẩm vệ sinh cá nhân bị cấm hoàn toàn.

Ở Mỹ, tổng thống Barack Obama đã ký dự luật được Quốc hội thông qua và 2017, Mỹ chính thức cấm sử dụng hạt vi nhựa trong ngành mỹ phẩm và sản phẩm chăm sóc cá nhân. 

Từ tháng 9/2016, chính phủ Anh đã cam kết cấm sản xuất mỹ phẩm chứa hạt vi nhựa và vào ngày 9/1/2018, lệnh cấm này chính thức có hiệu lực.

Đây được xem là một trong những lệnh cấm nghiêm khắc nhất trên thế giới đối với việc sử dụng các hạt siêu nhỏ độc hại này. Và nhiều quốc gia khác đang và đã có các chính sách tương tự.

Một số công ty/tập đoàn cũng đã ngừng hoặc có kế hoạch ngừng sử dụng hạt vi nhựa trong các sản phẩm của mình, như Unilever, Procter & Gamble, Johnson & Johnson, Beiersdorf, Colgate-Palmolive và L’Oreal.

Con người quăng rác thải nhựa xuống những dòng sông, xuống đại dương mênh mông, họ nghĩ rằng nó đã tránh xa cuộc đời họ. Nhưng không phải vậy nó lại quay lại trong hình hài khác nguy nghiểm hơn. Cho chính chúng ta, cho chính con cháu chúng ta.

BẮT ĐẦU CUỘC HÀNH TRÌNH

Chuyến đi thông qua các hình ảnh thu thập với thông điệp mạnh mẽ, nhấn mạnh đến 3R trong việc sử dụng rác thải nhựa: Reduce (giảm thiểu), Reuse (tái sử dụng), Recycle (tái chế).

Một khu rừng cây cạnh biển đã chết, cũng chính là nơi rác thải nhựa mới lộ diện. Khi chúng bị sóng đánh vào bờ đã mắc vào cây không trôi ngược ra biển được nữa. (Nam Định 12/2018).

Em có biết không??? Người ta vứt mọi thứ vào thùng rác, kể cả thuốc trừ sâu, lẫn những con lợn, con chó, con gà, con vịt vẫn còn sống nhưng bị dịch bệnh đang chờ chết.

Tôi ghé qua khá nhiều lò đốt rác, một mô hình phổ biến gần đây ở các xã ven biển miền Bắc. Thông thường 1-2 xã sẽ dùng chung 1 lò. 

Tôi đã được nghe những người gom rác lương 2tr mỗi tháng đã bao gồm cả xăng, họ có mong ước lớn lao có bảo hiểm. Những lò đốt rác thầu nhiều khi trả chậm lương vài tháng.

Tôi cũng được nghe những người dân xung quanh lò rác kêu trời vì mùi hôi thối, kiến nghị năm này qua năm khác không được.

Chợ hải sản - nguồn xả rác thải nhựa kinh hoàng. Đi bộ trên bờ biển này mà chân nhiều khi thụt sâu trong rác thải là nylon. Người dân nơi đây chủ yếu làm nghề đánh bắt, khai thác và chế biển hải sản. — tại Chí Công, Tuy Phong, Bình Thuận.

Kênh .... rác. Cách cây cầu mà lũ nhỏ đi lại này hơn 100 mét thôi chính là bãi biển — tại Bình Thuận.

Nơi không thùng rác, dân xả thẳng ra biển. Tôi ghé qua xã Bình Châu nơi có cảng Sa Kỳ để ra đảo Lý Sơn nổi tiếng của Quảng Ngãi. Ở đây, rác đầy đường, còn người dân thì hồn nhiên xả rác ra cửa biển.

Khi được hỏi tại sao không để rác vào thùng, người dân cho biết thùng rác duy nhất chỉ có ở cảng Sa Kỳ. Cửa biển chính là bãi đổ rác của họ.

Nhiều người hoàn toàn nhận thức được vấn đề nhưng họ mặc kệ. Việc thu gom và quản lý của nhiều địa phương vẫn còn bất cập cũng là nguyên nhân gây nên nhiều hệ lụy.

Lệ Thủy Quảng Bình 2018. Ở trên đường này có bãi tắm Hải Ninh, rồi Lệ Thủy... Tôi thấy biển ở đây rất sạch, cắt trắng và đẹp nhưng đi qua các thôn xóm là những quãng đường vắng, xung quanh bao la cát thì rác lại đổ đầy ven đường. 

Được biết, các bạn nhỏ tham gia nhặt rác cùng người lớn hàng tuần, nên bờ biển khá là sạch... Nhưng đáng buồn là không có xe thu gom rác nên mọi hoạt động gom rác lại là vứt ra lề con đường hoang vắng nối giữa các làng, đường dọc biển giữa bao la cát và phi lao mà thôi.

Và tôi mới hiểu nhà máy rác hiện đại nhất của Việt nam ở Quảng Bình lại không bao giờ đủ công suất.

Ngư dân phơi hải sản ngay gần khu vực ngập rác ở Cần Giờ, TP.HCM.

Người phụ trách lò đốt rác ở đảo Bình Ba (Khánh Hòa) đang dùng chân đẩy rác. Xung quay cây cối chết khô. Đây là một sườn dốc của đảo, phía dưới là bãi tắm và là vịnh nuôi tôm hùm, thuỷ hải sản. — tại Đảo Bình Ba.

Gọi bằng lò mà nhìn như đốt đống um, đốt đồng thì mãi vẫn không thể xử lý được gì. 

Cảng cá Lạch Bạng nằm giữa hai xã Hải Bình và Hải Thanh, huyện Tĩnh Gia (Thanh Hóa) ô nhiễm nặng. — tại Tĩnh Gia- Thanh Hoá.

Xã đảo Tam Hải, Núi Thành (Quảng Nam) không có nơi xử lý rác. Rác bên bờ đường, rác bên bờ biển, rác dưới biển!!! Thật buồn.

Chợ nổi Cái Răng - những ngôi nhà không có thùng rác. — tại Chợ Nổi Cái Răng - Cần Thơ. Chính quyền cần có chính sách hỗ trợ người dân.

Những người trông coi lò đốt rác đang bới rác mỗi khi xe rác về. Họ tìm các loại có thể bán đồng nát được trong hôi thối và bẩn thiểu để kiếm thêm chút thu nhập mỗi tháng. Thái Bình 12/2018.

Qua những nơi xử lý rác này tôi mới thấy việc phân loại rác thải đóng vai trò quan trọng trong công tác quản lý rác thải, góp phần giảm thiểu nguy cơ phát tán các tác nhân gây bệnh, các yếu tố độc hại, nguy hiểm.

Phân loại đúng còn góp phần tiết kiệm tài nguyên, giảm chi phí cho công tác thu gom và xử lý rác thải.
 

Người đàn ông đang tắm, đầu vẫn đầy xà phòng. Hình ảnh ở sông Hậu (Sóc Trăng), đoạn cửa sông chuẩn bị đổ ra biển. Đây cũng là nơi các cư dân hay đổ rác. Tất cả được liệng hết xuống sông, ở đây không có thùng rác.

Rác trôi bồng bềnh trên sông, trên biển là thứ tôi có thể gặp ở rất nhiều nơi khi đi dọc Việt Nam.

KÊU GỌI CHUNG TAY HÀNH ĐỘNG VÌ MÀU XANH

Hình ảnh mới khu vưc biển Chợ Chí Công đã được dọn dẹp nè các bạn, hình mới chụp sáng nay 9/2/2019. Cảm ơn chủ tịch Huyện đã gửi. Ghi nhận hành động từ phía chính quyền. Mong là cách làm gốc rễ triệt để, chứ đối phó thì không thể dẹp hết được.

Đông đảo người dân chung tay hưởng ứng phong trào dọn rác.

Người trẻ việt hưởng ứng "trào lưu dọn rác" đang lan truyền mạnh mẽ.

Bạn đã thực hiện hay tham gia thử thách dọn rác để góp phần làm sạch môi trường chưa? Hãy bắt đầu ngay từ bây giờ nhé!

 

Ảnh, bài viết: Lekima Hùng